Eski Türk Edebiyatı Soruları

Bu başlıkta Eski Türk Edebiyatı soruları ve bu soruların açıklamaları yer almaktadır.

Soru 1

Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde Anadolu sahası dışında yetişen sanatçılar doğru verilmiştır?

A) Bâkî - Taşlıcalı Yahya - Gelibolulu Âlî
B) Ali Şir Nevâî - Fuzûlî - Kadı Burhaneddin
C) Nedim - Ahmet Paşa - Ahmedî
D) Nefî - Ahmet Fakih - Seyyid Nesîmî
E) Ali Şir Nevâî - Süleyman Çelebi - Gülşehrî

Cevap: B
Açıklama: Ali Şir Nevâî Çağatay Türkçesi ile Fuzûli ve Kadı Burhaneddin ise Azeri Türkçesi ile eserler vermişlerdir. Yaşadıkları coğrafyalar da yine yukarı da sayıldığı gibidir. 


Soru 2

Güllü dîbâ giydin amma korkarım âzâr ider
Nâzenînim sâye-i hâr-ı gül-i dîbâ seni

Nedim'in bir şiirinden alınmış beyitle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Aruzun Fâilâtün/Fâilâtün/Fâilâtün/Fâilün kalıbıyla yazılmıştır.
B) Aruz kurallarından vasl ve imâle kullanılmıştır.
C) Şûhâne gazele örnek oluşturur.
D) Mahallileşme akımının etkisindedir.
E) Mübâlağa sanatına yer verilmiştir.

Cevap: D


Soru 3

Bir hayâlet gibi dünyâ güzeli 
Girdiğinden beri rü'yâlarına;
Hepsi meşhûr, o muammâ güzeli
Gittiler görmeye Kaf dağlarına.

Yahya Kemal Beyatlı'ya ait Mehlika Sultan adlı şiirden alınan yukarıdaki dörtlükle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Aruzun feilâtün/ feilâtün/ feilün kalıbıyla yazılmıştır.
B) Örüşük uyak düzeni kullanılmıştır.
C) IV. dizede beşerî aşk vurgulanmıştır.
D) Bir aruz hatası olan zihaflarla kelimeler aruza uygun duruma getirilmiştir.
E) Bir ahenk unsuru olarak cinas kullanılmıştır.

Cevap: A

Soru 4


Aşağıdaki seçeneklerden hangisi kaside nazım şekli ile ilişkilendirilemez? 

A) Kanunî Mersiyesi
B) Dua
C) Nefî
D) Ahmet Paşa
E) Tac Beyit

Cevap: A

Açıklama: Kanuni Mersiyesi terkib-i bent nazım şekli ile yazılmış olup kaside nazım şekli ile uzaktan yakından ilgili değildir.


Soru 5


Gehi zîr-i serde desti geh ayağı koltuğunda
Düşe kalka haste-i gâm der-i lütf-ı yâre düştü

Beyitte kullanılan edebi sanat aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

A) Leffüneşr 
B) Tariz
C) Tecahüliarif
D) İktibas
E) İlhâmıtenâsüp

Cevap : E

Açıklama: ilk dizedeki dest kelimesi Farsça el manasına gelmektedir Türkçe'de testi olarak düşünülebilecek kelime iki ayrı anlama gelebilecek şekilde kullanılmıştır. El, ayak, koltuk ve baş(ser) kelimeleri de birbiriyle münasebeti olan kelimelerdir. Tenasüp ve tevriye sanatlarının birleşimine böylece ilhâmıtenâsüp ismi verilmelidir çünkü tevriye sanatının literatürdeki bir diğer ismi ilhâmdır.


Soru 6


Her edebiyat dönemi kendisinin çağdaşı ve komşusu olan diğer edebiyatlardan etkilenir. Nasıl ki Tanzimat nesli kendi çağdaşı olan Fransız edebiyatından dolayısıyla Klasisizm, Romantizm ve Realizm'den etkilendiyse Divan nesli de o raddede Fars edebiyatından ve Fars mitolojisinden etkilenmiştir. Örneğin Turan hükümdârı Efrasiyâb güçlü ve kudretli bir Fars kahramanı tarafından yenilgiye uğratılır ve  öldürülür. Bu olay şairler üzerinde etkisini gösterir ve Divan edebiyatının mitolojik ögelerinden biri haline gelir.

Parçada bahsi geçen Fars kahramanı aşağıdakilerden hangisidir?  

A) Dahhâk
B) Gave
C) Rüstem
D) Zal
E) Cemşîd

Cevap : C

Açıklama: Fars mitolojisinde Rüstem Turan hükümdârı Efrasiyab'ı yenmesi ve öldürmesi ile tanınan güçlü bir hükümdardır. Diğer seçeneklerse şöyledir: 
Gave: Demirci
Zal: Rüstemin babası
Cemşîd: Şarabı bulan hükümdar.

Kaynak : AÖF Türk Dili ve Edebiyatı, Eski Türk Edebiyatına Giriş: Biçim ve Ölçü 

Soru 7

Mahlas kullanma Eski Türk Edebiyatı'nın en yaygın geleneklerinden biri olarak karşımıza çıkar. Sanatçıların birçoğu kendilerine mahlas seçmişler ve seçtikleri bu mahlasları şiirlerinde kullanmışlardır. Bu gelenek Osmanlı sultanlarınca da benimsenmiş ve sultanlar kendilerine mahlas seçmişlerdir.

Aşağıdaki mahlaslardan hangisi bir Osmanlı sultanı tarafından kullanılmamıştır?

A) Avnî
B) Selîmî
C) Muhibbî
D) İlhâmî
E) Bahrî

Cevap: E

Soru 8

Dinle neyden hikâyeler anlatmaktadır
Ayrılıklardan şikâyet etmektedir

Ben kamışlıktan ayrıldığımdan beri
Kadın ve erkek feryadımdan inlemektedir.

Sine isterim ayrılıklardan parça parça olmuş
ki ona ayrılık derdinin açıklamasını yapabileyim.

İçerik özelikleri dikkate alındığında yukarıdaki dizeler aşağıdaki mesnevi türündeki eserlerin hangisinden alıntılanmış olabilir? 

A) Yusuf u Zuleyha
B) Mesnevi
C) Süheyl ü Nevbahar
D) Mevlid
E) Leyla vü Mecnun

Cevap: B


Soru 9

Tezkirede ele alınan şairler alaylı bir dille bazen aşırıya kaçan bir hicivle anlatılmıştır hatta şairlerin vücut kusurları bile dile getirilmiştir. Eser aynı zamanda Türk edebiyatının nazımla yazılmış ilk tezkiresidir. 

Parçada sözü edilen tezkire ve bu tezkirenin yazarı aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru belirtilmiştir?

A) Güftî - Teşrifatü'ş - Şuara 
B) Latîfî - Tezkiretü'ş - Şuara
C) Riyâzî - Riyazü'ş - Şuara
D) Beyânî - Tezkire-i Şuara
E) Sehi Bey - Heşt Behişt

Cevap : A

Soru 10

İlm kesbiyle pâye-i rif'at
Ârzû-yı muhâl imiş ancak

Aşk imiş her ne var âlemde
İlm bir kıyl ü kâl imiş ancak

Fuzûlî Divânı'ndan alıntılanan bu kıt'ada aruz vezninin aşağıdaki kalıplarından hangisi kullanılmıştır?

A) fâilâtün/ mefâilün/ fâilün
B) mefâilün/ feilâtün/ feilün
C) feûlün/ feûlün/ feûlün/ feûl
D) feilâtün/ mefâilün/ feilün
E) feilâtün/ feilâtün/ feilün

Cevap : D

Soru 11

Ne dehrun bendesi ne şâh-ı âlî şânıyuz cânâ
Esîrün olalı mülk-i gamun sultânıyuz cânâ

Bu beyitle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Aruzun mefâilün/ feilâtün/ mefâilün/ feilün kalıbıyla yazılmıştır.
B) Tam uyak ve redif kullanılmıştır.
C) Tezat sanatına yer verilmiştir. 
D) Aruz kurallarından zihaflar ve imaleler vardır. 
E) Telmih sanatına yer verilmiştir. 

Cevap : E

Soru 12 ve soru 13'ü aşağıdaki beyti kullanarak cevaplayınız.

Bir dem mi var ki âh iderek anmaya gönül
Ey serv-kadd seninle geçen rûzgârını

Soru 12

Beyitte imâle-i memdûde yapılması gereken kelimeler aşağıdakilerin hangisinde doğru belirtilmiştir? 

A) âh - serv
B) serv - kadd
C) serv - rûzgâr
D) kadd - rûzgâr
E) âh - rûzgâr

Cevap : C

Soru 13

Beytin ikinci dizesindeki edebi sanatlar aşağıdakilerin hangisinde doğru belirtilmiştir?

A) teşbih - tevriye
B) istiare - iham
C) teşhis - tevriye
D) telmih - kinaye
E) teşhis - kinaye

Cevap : A

Soru 14

Harezm tipi tezkirelerden biri olan eserde bir ön söz ve cennet adı verilen sekiz bölüm bulunmaktadır. Ömer bin Mezid'in Mecmu'atü'n-Nezâir'i ve Ali Şir Nevai'nin Mecalisü'n-Nefâis'i örnek alınarak yazılmış tezkirede iki yüze yakın şair ve yazardan söz edilmektedir.

Bu parçada özellikleri verilen tezkire aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gülşen-i Şuârâ 
B) Meşâirü'ş - Şuârâ
C) Heşt Behişt
D) Zübdetü'l - Eş'ar
E) Riyâzü'ş - Şuârâ

Cevap: C

Soru 15

Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde "Harezm Tezkireleri" olarak bilinen tezkireler doğru verilmiştir?

A) Baharistan - Devletşah Tezkiresi - Mecâlisü'n - Nefâis
B) Gülistan - Baharistan - Mecâlisü'n - Nefâis
C) Bostan - Gülistan - Devletşah Tezkiresi
D) Gülistan - Bostan - Baharistan
E) Mecâlisü'n - Nefâis - Heşt Behişt - Lisânü't - Tayr

Cevap : A

Soru 16

Divan şiirinin kozmik anlayışına göre dünya, dokuz farklı felekle çevrelenmiştir. Her felekte bir gezegen bulunur ve felekler içinde bulunan gezegenin adıyla anılır. 

Buna göre Fuzulî'den alıntılanmış aşağıdaki beyitte adı geçen felek seçeneklerin hangisinde doğru belirtilmiştir?

Baş koyar her subh-dem hurşîd hâk-i pâyuna
Bu sa'âdetten anun geldükçe artar pâyesi

A) Ay
B) Merkür
C) Güneş
D) Jüpiter
E) Merih

Cevap : C

Soru 17

Adam aldırma da geç git, diyemem, aldırırım.
Çiğnerim, çiğnenirim hakkı tutar kaldırırım.

Bu beyitte kullanılan aruz kalıbının ilk tef'ilesi aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) fâilâtün
B) feilâtün
C) mefâîlün
D) mefûlü
E) mefâilün

Cevap : B

Soru 18

Bir mevsim-i bahârına geldik ki âlemin
Bülbül hamûş havz tehî gülsitân harâb

Bu beytin vezne uygun hale gelmesi için aşağıdaki numaralandırılmış kelimelerin hangilerinde aruz kurallarının uygulanması gerekir?

I.   âlemin
II.  hamûş
III. havz

A) Yalnız I
B) Yalnız III
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III

Cevap : D

Soru 19

Pâdişâhım bir dırahta döndü kim gûyâ vatan
Dâimâ bir baltadan bir şâhı âlî kalmıyor

Gam değil ammâ bu mülkün böyle elden gitmesi
Gitgide zulm etmeğe elde ahâlî kalmıyor

Bu parçayla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Nazım türü hicviyedir.
B) Nazım şekli kıt'adır.
C) Aruzun fâilâtün/ fâilâtün/ fâilâtün/ fâilün kalıbıyla yazılmıştır.
D) Zengin uyak ve kelime düzeyinde redif kullanılmıştır.
E) Matla beyti musarra'dır. 

Cevap : E

Soru 20

Aşağıdaki eserlerden hangisi Ali Şir Nevâî'ye ait mesnevîlerden biri değildir?

A) Fevâidü'l - Kiber
B) Ferhad ü Şîrîn
C) Seba-i Seyyare
D) Sedd-i İskenderî
E) Hayretü'l - Ebrâr

Cevap : A


Soru 21

Şair, bu sözlüğü Şâhidî İbrahim Dede'nin manzum Farsça - Türkçe sözlüğünü örnek alarak yazmıştır. 93 beyitlik bir mukaddimeden sonra 201 beyitlik sözlük kısmı bulunan eser, şairin Farsça deyimlere ve kelimelerin özel anlamlarına yer vermesi sebebiyle fazlasıyla rağbet görmüştür. 

Bu parçada tanıtılan sözlük aşağıdakilerin hangisinde doğru belirtilmiştir?

A) Lehcetü'l - Hakayık
B) Kâmus-ı Türkî 
C) Nuhfe-i Vehbî
D) Tuhfe-i Vehbî
E) Gülşen-i Şuârâ

Cevap : D

Soru 22

En hacimli tezkirelerden biri olan tezkire, müellifinin şiirle ilgili görüşlerine yer verdiği bir girişi ve 427 şairi ihtiva eder. Tezkireye alınan bilgiler ya bizzat şairin kendisinden ya da onlara yakın kişilerden alınmıştır. Süslü nesir tarzıyla 16. asırda kaleme alınan eserde ebcet hesabıyla yapılan sıralama tezkirenin kullanımını güçleştirmektedir. 

Bu parçada tanıtılan tezkire ve bu tezkirenin yazarı aşağıdakilerin hangisinde doğru belirtilmiştir?

A) Gülşen-i Şuârâ - Ahdî
B) Künhü'l - Ahbâr - Gelibolulu Âlî
C) Tezkiretü'ş - Şuârâ - Kınalızâde Hasan Çelebi
D) Meşâirü'ş - Şuârâ - Âşık Çelebi
E) Tezkiretü'ş - Şuârâ - Beyânî

Cevap : D

Soru 23

Medet medet bu cihânun yıkıldı bir yanı 
Ecel celâlîleri aldılar Mustafa Hânı

Tutlundu mihr-i cemâli bozuldu erkânı
Vebâle koydular âl ile ile âl-i Osmânı

Bu beyitlerin nazım türü aşağıdakilerden hangisi olabilir?

A) Terkib-i bent
B) Mersiye
C) Kaside
D) Medhiye
E) Mesnevî

Cevap : B

Soru 24

Çıkar eflâke derûnum şereri döne döne 
Dökilür hâke yaşum katreleri döne döne 

Bu beyitle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Aruzun mefâîlün/ mefâîlün/ mefâîlün/ feûlün kalıbıyla yazılmıştır.
B) Tenasüp sanatına yer verilmiştir. 
C) Ait olduğu nazım şeklinin ilk beyitinden alıntılanmıştır.
D) Tezat sanatına yer verilmiştir. 
E) Divan şiirinin kozmik dünyasındaki unsurlara yer verilmiştir.

Cevap : A

Soru 25

Bu fakr u felâketle bir altun vireyim
Kim nazîre derse bu şi'r-i zîbâ üstine

Bu beyitin dil içi çevirisi aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

A) Bir felaketle kazanılmış bu altını vereceğim çünkü bu şiir için nazire toplayacaklar vardır.
B) Kim bu şiirime nazire söyleyebilirse ben bu fakir halimle ona bir altın vereceğim.
C) Kim bu lanetli şiir için bir şiir söylerse ben o felakete uğramış ve fakir kalmış kişiye bir            altın vereceğim.
D) Bu şiir için kim nazire toplarsa felakete uğrar çünkü fakir halimle ona altın  vereceğim.
E) Bu güzel şiirimin nazire olduğunu kim iddia ederse felakete uğrar, fakir kalır ben de ona        acırsam bir altın veririm.

Cevap : B

Soru 26

Yendek bana der ol eneği gül gibi alma
Adım dile alma !
Benzim sararup olduğı ol nite ki ayva
Hey neyleyim eyvâ!

Yendek bana kınnışlar edüp ol gözü gözel
Verüp elime el
Sunup dudağın ağzıma der gel berü em mâ!
Pes yine der ummâ!

Bir müstezattan alınan bu parçadan yola çıkılarak müstezat nazım şekliyle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Müstezatlarda uzun dizelerin ardından kısa dizeler(ziyadeler) yazılır.
B) Uzun dizeler aruzun mefûlü/ mefâîlü/ mefâîlü/ feûlün kalıbıyla yazılır.
C) Kısa dizeler mefûlü/ feûlün kalıbıyla yazılır.
D) Müstezatların nazım birimi benttir.
E) Kısa dizelerin kafiyelenişi, uzun dizelerin kafiyeleniş sırasıyla aynıdır.

Cevap : D

Soru 27

Yaktım tenimi vasl günü şem 'tek ammâ
Bil kim bu tedârük şeb-i hicrânın içindir

Bu beyitte aşağıdaki edebî sanatlardan hangisine yer verilmiştir? 

A) Tezat
B) Tecâhüliârif
C) Terdit
D) Tedric
E) Aks

Cevap : A

Soru 28

Osmanlı Türkçesiyle kaleme alınan "hac seyâhatnameleri"nin en edebisi sayılan eserde sanatçı; hac yolculuğuna İstanbul'da nasıl başladığını, konakladığı menzilleri, Suriye, Filistin, Mısır ve Mekke'ye gidişini ayrıntılı olarak ağdalı ve süslü bir dille anlatır. Ayrıca eser Arapça, Türkçe ve Farsça şiirlerle de süslenmiştir. 

Bu parçada hakkına bilgi verilen eser ve bu eserin yazarı aşağıdakilerin hangisinde doğru belirtilmiştir?

A) Fezâil-i Mekke - Bâkî
B) Tuhfetü'l - Harameyn - Nâbî
C) Meşşâkü'l - Uşşâk - Nergîsî
D) Siyer-i Veysî - Veysî
E) Fezâilü'l - Cihâd - Bakî

Cevap : B

Soru 29

Bosnada doğup büyüyen ve sonradan IV. Murat'ın yanında vakanüvislik yapan sanatçı,, hamsesindeki mesnevîlerin mensur oluşuyla farklılık arz eder. Genelde kendi başından geçen aşk hikayelerini anlattığı Nihâlistan önemli mesnevilerinden biridir. XVII. yüzyılda yaşayan sanatçı, süslü nesrin de önemli temsilcileri arasında gösterilir. 

Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Veysî
B) Nergîsi
C) Peçevî
D) Katip Çelebi
E) Bosnalı Sabit

Cevap : B

Soru 30

Virürüm dosta bir harf ile tevkî-i kabûl
İderüm düşmânı bir nokta ile şöhre-i âm

Bu beyit bir kasidenin aşağıdaki bölümlerinin hangisinden alıntılanmış olabilir? 

A) Tevhid
B) Medhiye
C) Fahriye
D) Tegazzül
E) Teşbib

Cevap : C

Soru 31 (Tahmini 2017 Sorusu)

İlk örneğini Halîlî'nin Fürkatnâme adıyla verdiği sergüzeştnâme, mevzularının orijinalliği itibariyle dikkat çeken bir tür olarak karşımıza çıkar. Fürkatnâme'den 23 yıl sonra yazılan ---' nin üçüncü bölümünde yazar bizzat yaşadığı bir aşk macerasını anlatır.  Sanatçı, bu eserde klasik edebiyatın soyut aşkından ziyade somut bir aşkı anlatır. Yaşadığı devrin İstanbul'u eserin mekanıdır. 15. asır İstanbul'u eserde son derece canlı tanıtılmıştır. 

Bu parçada boş bırakılan yere getirilmesi gereken eser ve bu eserin yazarı aşağıdakilerin hangisinde doğru belirtilmiştir? 

A) Hevesnâme - Tacizâde Cafer Çelebi
B) Heft-câm - Nevizâde Atâyî
C) Minbernâme - Kaygusuz Abdal
D) İdrîs-i Bitlîsî - Selim Şâhnâme
E) Bergamalı Kadrî - Müyessiretü'l - Ulûm

Cevap : A

Soru 32

Yuf hârına dehrin gül-i gülzârına hem yuf
Ağyârına yuf yâr-ı cefâkârına hem yuf 

Aşağıdaki beyitlerden hangisi bu beytin aruz kalıbıyla yazılmıştır?

A) Ol gün kanı ki gün gibi sûzân idim sana
     Olsan revâne sâye-i bî-cân idüm sana
B) Hoşça bak zâtına kim zübde-i âlemsin sen
     Merdüm-i dîde-i ekvân olan âdemsin sen 
C) Bihakkı hazreti Mecnûn izâle eyleye hak
     Ser'imde derd-i hıredden biraz eser kaldı
D) Meşhûrdur ki fısk ile olmaz cihân harâb
     Eyler anı müdâhane-i âlimân harâb
E) Bülbül gibi biz mu'tekif-i ma'bed-i aşkız
     Şeb-tâ-be-seher âh u nevâ nâfilemizdir

Cevap : E

33 ve 34. soruyu aşağıdaki parçaya göre cevaplandırınız.

Gün gibi evvel beni dünyâya sultân eyledün 
Sonra döndün sâye-veş hâk ile yeksân eyledün
Başumı çevgân-ı mâh-ı nevle galtân eyledün
Neyledün ey çarh-i hûnî neyledün kan eyledün

Soru 33

Bu dörtlük aşağıdaki nazım şekillerinin hangisinden alıntılanmış olabilir? 

A) Rubai
B) Tuyug
C) Murabba
D) Şarkı
E) Müseddes

Cevap : C

Soru 34

Dörtlüğün kalıbı aşağıdakilerin hangisinde doğru belirtilmiştir? 

A) müfteilün/ müfteilün/ müfteilün/ müfteilün
B) feilâtün/ feilâtün/ feilâtün/ feilün
C) mefûlü/ mefâîlü/ mefâîlü/ feûlün
D) müstefilün/ müstefilün/ müstefilün/ müstefilün
E) fâilâtün/ fâilâtün/ fâilâtün / fâilün

Cevap : E