Yeni Türk Dili Soruları

Bu başlıkta Yeni Türk Dili soruları ve bu soruların açıklamaları yer almaktadır.


Soru 1

............ olumsuzunda diğer kiplerden çok farlı bir durum vardır.Diğer kiplerde normal olarak kip ve şahıs ekleri fiilin olumlusuna da olumsuzuna da getirilir. ................. da ise bu ekler yalnız olumlu fiillere ve olumsuz II. ve III. şahıslara getirilir. Olumsuz fiillerin I. şahıslarında olumsuzluk ve zaman fonksiyonu yalnız bir ekte yani olumsuzluk ekinde toplanır.

Parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangileri getirilmelidir?

A) Geniş Zaman - Geniş Zaman
B) Geniş Zaman - Şimdiki Zaman
C) Şimdiki Zaman - Şart Kipi
D) Şimdiki Zaman - Geniş Zaman
E) Şart Kipi - Geniş Zaman

Cevap : A

Açıklama: Geniş Zaman I. şahıslarda olumsuz çekim şöyledir:

Gel - me - m
Gel - me - y - iz
Görüldüğü gibi olumsuzluk çekimi geniş zaman fonksiyonunu da üzerine almıştır. 

Kaynak : Muharrem Ergin - Türk Dil Bilgisi        

Soru 2

Bana
Sana

I. tekil kişi zamiri ve II. tekil kişi zamirlerinin kökünde görülen ünlü değişimlerinin sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Art damaksılaşma
B) Sızıcılaşma
C) Metatez
D) Ünlü aşınması
E) Ünlü değişimi

Cevap: A

Açıklama: Soruda ben ve sen kelimelerinin kökündeki e sesinin değişmesine sebep olan durum sorulmuş olduğundan e şıkkı cevap olarak seçilemez. Yönelme hal ekinin Eski Türkçe döneminden beri -ge/-ga biçiminde kullanıldığı düşünülürse burada ng seslerinin yan yana geldiği görülecektir. Zamanla nazal n olmaya başlamış bu sesler art damak sesi olan nazal n'nin kalınlaştırıcı etkisinden dolayı da değişime uğramıştır.

Soru 3

Ya Salih Ağa'nın oğlunun kamburunu düzeltebildi mi ?

Yakup Kadri Karaosmanoğlu'ndan alınan yukarıdaki cümlede aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Fiilden fiil yapım eki
B) Gerundium eki
C) İnstrumental eki
D) Akuzatif eki
E) Pronominal n 

Cevap: C

Açıklama: İnstrumental (vasıta hal eki) günümüz Türkiye Türkçesinde ile'yle karşılanmaktadır. Cümlede Genitif eki vardır fakat instrumental eki yoktur.

Soru 4

Bu göngül pes bir yire uysa gerek 
Kim ola ol 'akl u nefsden yigirek

Aşık Paşa'nın Garipnâme adlı eserinden alınan yukarıdaki beyitte geçen kelimelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Gereklilik çekiminde fiil kullanılmıştır.
B) Datif durumunda kullanılan isim vardır.
C) Konsonant uyumu yoktur.
D) Bir kelimede vokal türemesi olmuştur.
E) Ahenk unsurlarından redif kullanılmıştır.

Cevap : E
Açıklama: -sA gerek Eski Anadolu Türkçesinin gereklilik çekimidir. Yir-e datif durumunda isimdir. Nefsden kelimesinden yola çıkılarak ünsüz uyumu olmadığı söylenebilir. Yig-i-rek kelimesinde vokal türemesi olmuştur. Ahenk unsurlarından redif değil uyak kullanılmıştır. 

Soru 5

Er yavuzluk idene ihsân ide 
Eylüge eylügi hod-hayvân ide

Velayetnâme-i Hacı Bektâş-ı Velî'den alınan yukarıdaki beyitte geçen kelimelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Kelime ortasında tonlulaşma vardır.
B) Kelime ortasında vokal düşmesi görülmektedir. 
C) Arkayik şekli farklı olan bir kelimede sızıcılaşma meydana gelmiştir. 
D) Dudak ünsüzü sebebiyle bir kelimede yuvarlaklaşma olmuştur.
E) Datif eki -ga/-ge şeklinde kullanılmıştır.

Cevap : E

Soru 6

Degme kerret ki şevk ile karvar
Topragın bile götürür harvâr 

Harnâme'den alıntılanmış yukarıdaki beyit fonetik olarak incelendiğinde aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? 

A) Bir kelimede konsonant türemesi olmuştur.
B) Bir kelimede metatez meydana gelmiştir.
C) Düzlük - yuvarlaklık uyumuna aykırı kelimeler vardır.
D) Artlık - önlük uyumu sağlam değildir.
E) Kelime başında tonlu sesler tonsuzlaşmıştır.

Cevap : B
Açıklama: Kerret kelimesi Arapça olmakla beraber konsonant türemesi meydana gelmemiştir. Batı Türkçesi devrinde kelime başında tonsuzlaşma değil tonlulaşma vardır örneğin teg->deg-, kötür->götür-. Beyit incelendiğinde hem artlık önlük uyumunun sağlam olduğu hem de düzlük yuvarlaklık uyumunun sağlam olduğu görülecektir. Kavra->karva- kelimesinde metatez meydana gelmiştir.

Soru 7

İki kez sûr urusardır birisi kırmak için
Biri dirgürmek içindir kim ola yevme't-tenâd

Yunus Emre'den alıntılanan yukarıdaki beyit fonetik ve morfolojik olarak incelendiğinde aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Fiilden fiil yapım eki (faktitif) kullanılmıştır.
B) Yükleme durum eki (akuzatif) üzerine iyelik eki getirilmiştir. 
C) Birleşik zamanlı fiil çekimi kullanılmıştır.
D) Kelime başında tonsuzlaşma görülmektedir.
E) Belirsizlik sıfatlarına (müphem sıfatlar) örnek vardır.

Cevap : A
Açıklama: dir- fiilinin üzerine gelen "gür" faktitif eki olarak kullanılmıştır nitekim kelime diriltmek anlamındadır. Bir+i+si aynı görevde iki ek almıştır yani getirilen eklerin her ikisi de iyelik eki olarak kullanılmıştır. Urusardır kelimesi -ısar gelecek zaman ekinin üzerine tur->dur- fiilini almıştır ki bu birleşik zaman değil yalnızca birleşik çekim oluşturur. Kelime başında tonsuzlaşma değil tonlulaşma, tirgür->dirgür-, görülmektedir. Belirsizlik sıfatına değil belirisizlik zamirlerine yer verilmiştir. 

Soru 8

Boynı uzun bedevî atlar giderse menüm gider senin de içinde binidin var ise yiğit digil mana savaşmadan uruşmadan alıvireyim döngil girü.

Kitâb-ı Dedem Korkud Alâ Lisân-ı Tâife-i Oğuzan'dan alıntılanan yukarıdaki parça fonetik ve morfolojik olarak incelendiğinde aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Teklik birinci kişi genitifi (ilgi hali) iyelik tesiriyle "m"ye dönüşmüştür.
B) Teklik üçüncü kişi iyelik eki orta hecede vokal düşmesine yol açmıştır.
C) Bir kelimede art damaksılaşma görülmektedir. 
D) Kelime ortasında tonlulaşma sağlamdır.
E) Yükleme durum eki (akuzatif) başında "n" konsonantıyla kullanılmıştır.

Cevap : E
Açıklama: Menüm kelimesinin arkaik şekli mening kelimesinde bulutan genitif iyelik tesiriyle "-üm" haline dönüşmüştür. Boynı kelimesindeki teklik üçüncü şahıs iyelik eki kelime ortasındaki vokali düşürmüştür. Mana kelimesinde art damaksılaşma görülmektedir. Giderse, gider, binidin kelimelerinde kelime ortası tonlulaşması sağlamdır. Parçada akuzatif kullanılmamıştır kaldı ki akuzatifin "n" konsonantıyla kullanımının Oğuz Türkçesinde iki kullanımı vardır, bunlar da bunı, şunı kelimeleridir. 

Soru 9

Ali'nin annesine ölüm, bir misafir, bir baş örtülü, namazında niyazında bir komşu hanım gelir gibi geldi.

Yukarıdaki cümlenin ögelerinin sıralanışı aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

A) Özne - Nesne - Zarf Tümleci - Yüklem 
B) Yer Tamlayıcısı - Özne - Zarf Tümleci - Yüklem 
C) Yer Tamlayıcısı - Nesne - Zarf Tümleci - Yüklem 
D) Nesne - Zarf Tümleci - Yüklem 
E) Özne - Yüklem 

Cevap : B

Soru 10

Ben, insanlara yaşamak için ümit, kuvvet ve neşe veren yazılardan hoşlanırım.

Bu cümle ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Özne, nesne ve yer tamlayıcısı olmak üzere üç ögesi vardır.
B) Birden fazla yan cümleciği bulunan girişik birleşik cümledir.
C) Yer tamlayıcısı tamlayanı sıfat fiil grubu olan bir sıfat tamlamasıdır. 
D) Sözde öznesi bulunan edilgen çatılı bir cümledir. 
E) Bir edat grubu fiilimsiye bağlanmıştır. 

Cevap : D

Soru 11

vezîri anung elliden çoğ idi 
ki illerde biri bigi yok idi


Altı çizili kelimede görülen fonetik husus aşağıdakilerin hangisinde doğru belirtilmiştir? 

A) Metatez
B) Haploloji
C) Diftong
D) Genizsileşme
E) Art damaksılaşma

Cevap : A